Jak wynika ze statystyk i badań na temat zdrowia psychicznego społeczeństwa, rośnie odsetek różnego rodzaju zaburzeń psychicznych. Winny jest przede wszystkim narastający stres, szybkie tempo życia, brak równowagi między pracą, a życiem prywatnym. To jednak nie wszystkie powody. Faktem pozostaje, że pojawiające się zaburzenia psychiczne u pracowników stanowią poważny problem, z którym pracodawcy już teraz powinni podjąć walkę. Stawką jest dobrostan pracowników oraz działanie całej organizacji. Jak przeciwdziałać zaburzeniom, wzmacniać odporność psychiczną pracowników i skąd bierze się problem ze zdrowiem psychicznym pracowników?

Zdrowie psychiczne pracowników – skąd się biorą zaburzenia psychiczne?

O tym, jak poważny jest to problem, świadczą chociażby raporty z ostatnich lat. Zgodnie z WHO, do 2030 roku depresja będzie najczęściej diagnozowaną chorobą na świecie. Jest to fakt, z którym już teraz należy się zmierzyć i przygotować się na to, by poświęcić zdrowiu psychicznemu pracowników więcej uwagi. Statystycznie bowiem problem ten nie ominie także Twojej organizacji.

Warto również pochylić się nad raportem Ogólnopolskiej Kampanii edukacyjno-informacyjnej  „Zrozum. Poczuj. Działaj!”, który podsumowuje problemy i potrzeby z zakresu zdrowia psychicznego, jakie występują w środowisku pracy. Według ogólnopolskiej kampanii edukacyjno-informacyjnej, w ramach której przeprowadzono badanie na grupie liczącej 1000 osób, której 77,3% stanowili pracownicy, a 22,7% pracodawcy, zaburzenia psychiczne są coraz bardziej powszechne co można dostrzec na podstawie danych o absencji chorobowej oraz wydatkach na świadczenia społeczne. Na podstawie danych z 2020 r. odnotowano wzrost o 25,3% zwolnień lekarskich z tytułu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania.

Główne zaburzenia psychiczne, będące przyczyną wystawiania zaświadczeń lekarskich to:

– reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne

– epizod depresyjny

– inne zaburzenia lękowe.

Badania wykazały, że praca w formie zdalnej również ma duży wpływ na zdrowie psychiczne pracowników. Było to zauważalne zwłaszcza w okresie pandemii. Prawdopodobnie wynikało to z konieczności zmiany  dotychczasowych warunków pracy i przystosowania się do nowych, takich jak np. pogodzenie obowiązków domowych z pracą zdalną czy izolacja społeczna. Wielu osobom trudno było m.in. zachować niezbędny work-life balance.

Wypalenie zawodowe i spadek odporności psychicznej – jakie są główne problemy pracowników?

Jakie są główne problemy w obszarze zdrowia psychicznego wśród polskich pracowników? Okazuje się, że zgodnie z przywołanym powyżej raportem, wśród najczęstszych z dolegliwości psychicznych dotykających pracowników znajdziemy:

  • wypalenie zawodowe (85%),
  • depresje i inne zaburzenia nastroju  (78%),
  • zaburzenia nerwicowe/ zaburzenia lękowe (59%)
  • zaburzenia adaptacyjne związane ze stresem (41%)

W dalszej kolejności wymieniono uzależnienia takie jak pracoholizm, uzależnienie od Internetu, zakupoholizm, uzależnienie od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych oraz zaburzenia odżywiania.

Co najczęściej ma wpływ na zdrowie psychiczne pracowników? Przyczyny zaburzeń psychicznych

Co może przyczynić się do powstawania zaburzeń psychicznych u pracowników, wypalenia zawodowego i osłabienia ich odporności psychicznej? Okazuje się, że wpływ ma na to wiele czynników związanych z warunkami pracy. To, w jaki sposób zorganizowana jest praca w danym przedsiębiorstwie ma powiązanie ze zdrowiem psychicznym zespołu. Nic dziwnego, w końcu to w pracy spędzamy 1/3 doby.

Czynniki głównie sprzyjające powstawaniu lub wzmacnianiu zaburzeń psychicznych wśród pracowników:

  • zbyt duża ilość stresu,
  • presja czasu,
  • nadmiar zadań,
  • za duży nacisk przełożonych,
  • brak integracji w zespole,
  • brak kompetencji do wykonywanych zadań,
  • zadania poniżej kwalifikacji,
  • nieodpowiedni sprzęt i wyposażenie miejsca pracy.

Ponadto wpływ mają także takie czynniki, jak:

  • brak stabilności zatrudnienia,
  • niedostrzeganie sensu wykonywanych zadań,
  • zadania o niskiej szansie realizacji,
  • brak wzajemnego szacunku, przemoc i mobbing w pracy,
  • dyskryminacja,
  • podkreślanie hierarchiczności,
  • nierówne traktowanie,
  • brak zaufania kierownictwa do pracowników,
  • zmienność decyzji w krótkim czasie,
  • chaos informacyjny,
  • wynagrodzenie poniżej kwalifikacji,
  • zaburzanie work-life balance,
  • nadmierna kontrola.

Do tego nie bez znaczenia są osobiste trudności pracowników i ich problemy rodzinne oraz niezdrowy styl życia. Przekładają się one bowiem bardzo często na relacje ze współpracownikami oraz ogólne samopoczucie i mniejszą efektywność.

Środowisko zawodowe, w którym doświadczamy nadmiernego stresu, może negatywnie wpływać na nasze zdrowie psychiczne. Codzienne napięcia, presja czasu, nadmierne obciążenia obowiązkami, a także trudności w relacjach ze współpracownikami mogą prowadzić do narastającego uczucia przytłoczenia i frustracji. Nadmiar stresu ma także wpływ na problemy ze zdrowiem takie jak: bóle głowy, schorzenia kardiologiczne, choroby układu pokarmowego, osłabienie układu odpornościowego czy zaburzenia hormonalne.

Skutki problemów psychicznych – jak wpływają one na relacje w pracy i efektywność pracownika?

Należy dostrzec, że problemy psychiczne, różnego rodzaju zaburzenia w obszarze dobrostanu psychicznego mają poważny wpływ na danego pracownika, a także jego otoczenie – najbliższych współpracowników i całą organizację. Symptomami zaburzeń psychicznych są bowiem m.in. wyczerpanie, problemy z pamięcią i koncentracją, brak skupienia, rozkojarzenie, otępienie co może skutkować większą częstotliwością występowania wypadków przy pracy, zapominaniem o istotnych terminach i obowiązkach. Pracownik łatwiej popełnia błędy nawet gdy wykonuje zadania, które wcześniej nie sprawiały mu żadnych trudności.

U pracownika pojawia się także brak motywacji do wykonywania obowiązków, mniejsza kreatywność, a także niskie zaufanie do pracodawcy. Zmniejsza się również otwartość na nowe zadania i wszelkie zmiany w miejscu pracy, nie tylko w zakresie obowiązków ale także ogólnych zasad współpracy. Spada także efektywność pracownika. Pracodawca musi się także mierzyć z częstszymi zwolnieniami chorobowymi, mniejszą wydajnością organizacji, a co za tym idzie, mniejszymi zyskami. Dodatkowe koszty generują także błędy popełniane przez pracownika oraz wypadki przy pracy.

Profilaktyka zaburzeń psychicznych – jakie działania może wdrożyć pracodawca dla zwiększenia odporności psychicznej pracowników?

Czy skuteczne unikanie zaburzeń psychicznych jest w ogóle możliwe? A jeżeli tak, to jak pracodawca może im przeciwdziałać? Zaburzenia u pracowników mogą być efektem:

  • niskiej świadomości i higieny zdrowia psychicznego,
  • braku psychoedukacji,
  • cech osobowościowych pracowników tj. niskiej samooceny, wysokiej wrażliwości, trudności w radzeniu sobie ze stresem i zmianami, niskiej elastyczności psychologicznej, perfekcjonizmu, zewnętrznie umiejscowionego poczucia kontroli oraz czynników ryzyka biologicznych i genetycznych,
  • stylu zarządzania w organizacji,
  • brakiem odpowiednich polityk i procedur reagowania na zachowania pracowników (w tym również kadry menadżerskiej), które negatywnie wpływają na atmosferę w pracy i relacje międzyludzkie.

Powyższe informacje wskazują obszary, które mogą być poddane analizie w firmie, co może prowadzić do wdrożenia programów pomocowych oraz świadczenia wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego. Narzędziem, które bardzo dobrze się tutaj sprawdza jest cykliczne badanie potrzeb pracowników, które pozwala zidentyfikować nie tylko problemy związane ze zdrowiem psychicznym pracowników, ale także ich źródła.

W procesie dbania o dobrostan psychiczny pracowników istotne jest także zadbanie o edukację pracowników w temacie zdrowia psychicznego, aby zwiększyć ich świadomość i zminimalizować stygmatyzację związaną z kwestiami psychicznymi. Wprowadzenie działań edukacyjnych obejmujących profilaktykę zdrowia psychicznego może przyczynić się do lepszego zrozumienia, jak skutecznie zarządzać stresem i utrzymywać zdrowe nawyki psychiczne, a także kształtować odporność psychiczną.

Nie bez znaczenia jest także podnoszenie kompetencji menadżerskich oraz okresowa ocena systemu zarządzania, procedur oraz wartości wpisanych w ład korporacyjny danej organizacji. W ten sposób firma może tworzyć bardziej wspierające środowisko pracy, sprzyjające ogólnemu dobrostanowi pracowników.

Zapobieganie problemom ze zdrowiem psychicznym i budowanie odporności psychicznej – działania pracodawcy

Aby zapobiegać zaburzeniom psychicznym u pracowników ważne jest, aby stworzyć przyjazne środowisko pracy. W jaki sposób pracodawca może to osiągnąć? Bardzo ważne elementy zdrowego środowiska pracy to zwłaszcza:

  • dbałość o przyjazne relacje w zespole, skupienie się na odpowiedniej komunikacji między pracownikami, inwestowanie w integrację zespołu,
  • wprowadzanie atmosfery współpracy zamiast rywalizacji,
  • poszanowanie wzajemnej pracy i czasu, dbanie o work-life balance,
  • wprowadzenie działań zapobiegających mobbingowi w miejscu pracy,
  • zapewnienie pracownikom wygodnego miejsca do spędzania przerw i rozmowy.

Dobrym pierwszym krokiem w ocenie tego, jak praca wpływa na dobrostan pracowników jest ocena ryzyka psychospołecznego, a także analiza potrzeb pracowników w obszarze zdrowia psychicznego. Pozwoli to ocenić, jakich działań potrzebuje zespół i w jakim stanie w tej chwili jest zdrowie kadry. Następnie warto wdrożyć zalecane działania zapobiegające powstawaniu różnego rodzaju zaburzeń psychicznych.

Chcesz wdrożyć takie działania w swojej organizacji i zapobiegać problemom ze zdrowiem psychicznym w zespole? Planujesz wdrożyć odpowiednie środki do wzmacniania odporności psychicznej pracowników? Skontaktuj się z nami! Nasz specjalista pomoże Ci zadbać o dobre samopoczucie i zdrowie Twojego zespołu.